Paradoks ne demektir ve paradoksun anlamı nedir? Paradoks türleri, faydaları ve çeşitleri nelerdir? Paradoks örnekleri, yararları ve paradokslar ile ilgili detaylı bilgiler sunuyoruz…
Bir paradoks çelişkili fikirler içeren bir durum yada düşüncedir (kavram).
Mantıkta ise bir paradoks, kendi içinde çelişen bir durumdur. Örneğin “Asla doğruyu söylemem” sözü bir paradokstur çünkü eğer sözün içinde söylenen şey doğruysa, bu sözün bile yalan olması gerekir. Yani asla doğruyu söylemem diyen birisi, bu sözüyle de doğruyu söylemiyordur yani bu sözü de yalan olmak zorundadır. Ama bu sözü yalan olursa, kendi içinde çelişki yaratır.
Paradox Tanımı
Paradoks ifadesi Antik Yunan’daki paradoxon kelimesinden gelir ve bu kelimenin anlamı ise beklentilere, mevcut inanca ve algılanan düşünceye ters düşmesi yani çelişmesidir. Türkçeye ise Fransızca paradoxe kelimesinden girmiştir.
Paradoks Nasıl Olur? Başlıca Özellikleri Neler?
- İlk başta mantıksız gelse de, derin düşününce mantıklı olduğu anlaşılan önermelerdir.
- 2 doğrunun veya 2 yanlışın çelişkisi denilebilir.
- Genellikle ilginç gelir ve insanların ilgisini çeker.
- Eğitim amacıyla da paradokslardan faydalanılır.
- Genellikle paradoksu öğrenen insanşar şaşırır.
- İnsanı düşünmeye zorladığı için zihni çalıştırarak açar.
Paradoks Örnekleri
- Düşmanının arkadaşı senin düşmanındır.
- Ben hiç kimseyim.
- Bilge aptal.
- Gerçek acı bir baldır.
- Epimenidse tüm giritliler yalancıdır der fakat kendisi de bir giritli olduğu için bu durum çelişki yaratır çünkü bu söze inanırsak, bu sözün de yalan olduğunu kabul etmek zorunda kalırız. Yani kendi kendini çürütür.
- Sokrates ise bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir diyerek paradoks yaratmıştır.
Yukarıdaki örneklere bakarak bir paradoksun içerdiği saçmalık nedeniyle okuyucu üzerinde güldüren bir etki yarattığını söyleyebiliriz.
Literatürde Paradoks Örnekleri
Örnek #1: Hayvan Çiftliği (Yazar: George Orwell)
Hayvan Çiftliği kitabında en önemli kurallardan biri şudur:
“Tüm hayvanlar eşittir, fakat bazıları diğerlerinden daha eşittir.”
Bu durum pek mantıklı görünmüyor. Fakat yakından bakılınca, Orwell’in burada politik bir doğruyu işaret ettiği anlaşılıyor. Hükümet herkesin eşit olduğunu iddia ediyor ama asla herkese eşit davranmıyor. Bu kavram paradoks içinde eşitlikle ilgili genel inanca ters düşecek şekilde ifade ediliyor.
Örnek #2: Hamlet (Yazar: William Shakespeare)
“İyi olmak için zalim olmalıyım.”
Bu ifade de mantıklı gelmiyor. Birisi gaddar ve zalim biriyken nasıl başkalarına karşı iyi davranabilir? Fakat burada Hamlet annesi hakkında konuşuyor ve babasının intikamını almak için Claudius’u öldürme niyetini ifade ediyor.
Hamlet’in bu hareketi annesi için ise bir trajedidir çünkü Annesi Claudius ile evlidir. Hamlet annesinin daha fazla babasının katiline aşık olmasını istemez ve bu nedenle onu öldürmenin annesi için iyi olacağına inanır.
Örnek #3: My Heart Leaps Up When I Behold (Yazar: William Wordsworth)
Bu kısa şarkı sözünde William Wordsworth geçmişin neşeli günlerini hatırlar ve şöyle der:
“Çocuk adamın babasıydı…”
İlk başta saçma gelir fakat derine inince gerçek görünür. Şiirde aslında çocukluk deneyimlerinin tüm gençlik oluşumları için bir temel oluşturduğu ifade edilmektedir. Bir kişinin çocukluğu onun hayatını şekillendirir ve sonuç olarak da babaları yada yetişkin gençleri yaratır.
Paradoks ne işe yarar ve faydaları nelerdir?
Peki bir mesajı direk olarak basit bir şekilde ifade etmek varken, neden bir paradoks olarak söylenir yada ifade edilir? Cevap literatürün amacında ve doğasında yatıyor. Literatürün bir fonksiyonu okuyucuyu eğlendirmektir. Okuyucu yazıdaki gizli mesajı anladığı anda bundan hoşlanır. Yani en önemli işlevi okuyucuyu memnun etmektir.
Şiirlerde genellikle dikkate değer bir fikri ifade etmek için kullanılır. Şiirdeki bazı paradoks türleri ana fikri verirken ironi de yapmak için paradokstan faydalanır. Böylece okuyucunun ilgisi çekilerek konuyla ilgili daha derin düşünmesi sağlanır.
0 Comments